Recensie: Moderne architectuur in Afrika
|
|
|
|
|
31-05-2010 - Er is tot op heden weinig aandacht voor de architectuur op het continent Afrika. De Nederlandse architect en stedenbouwkundige Antoni Folkers werkte 25 jaar op verschillende plaatsen in Afrika. Met "Moderne architectuur in Afrika" belicht de oprichter van ArchiAfrika dit onderwerp.
Folkers belicht enerzijds het bouwen in Afrika in het algemeen en anderzijds zijn eigen ervaringen. Hij behandelt de vier disciplines stedenbouw, bouwtechnologie, bouwfysica en het conserveren van bestaande gebouwen. Elk deel van het boek geeft eerst een algemene inleiding en vervolgens een of meer voorbeeldprojecten. Hij besluit met zijn eigen ervaringen en bijdragen, zoals met de stedenbouwkundige projecten in Zanzibar (Tanzania) en de hoofdstad van Burkina Faso, Ouagadougou.
In Afrika zijn weinig gebouwen uit de pre-koloniale tijd bewaard gebleven. Dit komt bijvoorbeeld, omdat de lemen Afrikaanse woning, de "casa", slechts een generatie meegaat. Een uitzondering is Egypte waar grafmonumenten uit steen werden opgetrokken. De Europeanen brachten forten en later gebouwen in de moderne traditie van de International Style naar het continent. De Westerse bouwtechniek werd in Afrika geïntroduceerd.
Tegenwoordig wordt in Afrika ook, wat Folkers "hypermoderne" architectuur noemt, gerealiseerd. Door sommigen worden deze met Westerse installatietechniek als airco uitgeruste gebouwen als duur en energieverslindend gezien. Bovendien zijn ze niet praktisch, door de vele stroomonderbrekingen moeten de gebouwen worden voorzien van een noodstroomaggregaat. Deze gebouwen maken slechts een klein deel uit van de bouwproductie. Een groot deel van de bouwproductie bestaat uit de "informele architectuur" van golfplaten en cementsteen, gebouwd door de gebruikers zelf.
"Moderne architectuur in Afrika" bevat talrijke voorbeelden: van de bouw van een ziekenhuis in Tanzania, de reconstructie van een kathedraal en de grootschalige woningbouw in Casablanca. Ik zal hier twee voorbeelden aanhalen die in het boek uitgebreid worden besproken.
Folkers beschrijft de bouw van de modernistische, maar aan Afrikaanse eisen aangepaste, Technische Faculteit van Dar es Salam in Tanzania. Dit ontwerp van het Duitser bureau Lippsmeier + Partner werd begin jaren zeventig gebouwd. Georg Lippsmeier (1923-1991) van dit architectenbureau werkte vaker in Afrika. Folkers beschrijft het ontwerp, de stand na tien jaar en de bouwkundige problemen die optraden. Oorzaken van de problemen waren de gebrekkige detaillering van het dak en het slechte onderhoud, ondermeer omdat men afhankelijk is van geïmporteerde materialen en technologie.
Een ander verhaal is de mislukte poging om de leembouwtechnologie te herintroduceren. Dit zou mensen onafhankelijk maken van geïmporteerde materialen en bijbehorende kennis en technieken. Folkers zelf realiseerde volgens deze techniek een veldkantoor in Wagadogo (Burkina Faso). De introductie was geen succes. De bouwmaterialen waren te duur, het gebouw te kwetsbaar en de nieuwe vormen die werden gebruikt sloten niet aan bij de traditie van de bevolking.
Antoni Folkers vertelt met "Moderne architectuur in Afrika" het interessante verhaal van bouwen in Afrika. Hij geeft zelf in de inleiding al aan dat "dit boek niet de pretentie heeft het hele continent te vertegenwoordigen". Maar de gekozen combinatie van een algemene historische introductie en specifieke voorbeeldprojecten die Folkers van dichtbij heeft meegemaakt werkt goed. Het enige dat stoort in de teksten van Folkers is het regelmatig gebruik van jargon, afkortingen en Afrikaanse begrippen. Het is dan ook verstandig de woordenlijst en afkortingenlijst achterin te raadplegen. Het boek is uitgebreid gedocumenteerd: het bevat veel foto's, kaarten en tekeningen.
Informatie: Moderne architectuur in Afrika / auteur: Antoni Folkers / Nederlandstalige en Engelstalige editie / Hardcover / Full color / 376 pagina's / Afmetingen: 170 x 240 mm / ISBN 789085066064 / Prijs: €42,50