Het Ontwerp: Tweede Kamer door OMA

05-09-2011 - Voor de uitbreiding van het Tweede Kamercomplex in Den Haag zijn maar liefst vier prijsvragen geweest. In 1978 was er een competitie met 111 inzendingen. Vandaag in "Het Ontwerp", de rubriek met niet-gerealiseerde prijsvraagontwerpen, de inzending door OMA / Rem Koolhaas.

impressies: OMA

Om de uitbreiding van de Tweede Kamer mogelijk te maken waren in 1974 drie panden op de hoek van Lange Poten en Hofweg aangekocht. Het budget voor de geplande nieuwbouw was destijds 80 miljoen gulden (prijspeil 1975).

Met twee langwerpige gebouwen, de een liggend, de ander staand, en een doorbraak van het Binnenhof, zorgde Rem Koolhaas' OMA voor een omstreden, maar ook bejubelde inzending. Het ontwerp was omstreden vanwege de doorbraak naar het eeuwenoude Binnenhof. Rem Koolhaas zei hierover in een lezing: "What we eliminated was fake."

De horizontale balk bestaande uit glazen bouwstenen huisvest het conferentiecentrum met voorzieningen voor de pers. Op de begane grond is een direct vanaf het plein toegankelijke lobby.

Het verticale bouwdeel is voor de politici bestemd. Het wordt door een gaanderij in tweeën gesplitst: de bovenste 3 verdiepingen zijn voor de fractiekamers van de partijen, zij kunnen hier hun mening vormen. De drie lagen onder de gaanderij zijn voor de griffie.

De twee worden verbonden door het centrum van de macht: een vierkante zaal met plaats voor de toen voorziene 225 Tweede Kamerleden. De zaal is bereikbaar via een stelsel van roltrappen.

Het regeringscentrum wordt in het plan gestructureerd door twee kruisende assen, loopbruggen die 3 van de 5 binnenplaatsen van het complex verbinden van Noord naar Zuid en de eerder genoemde gaanderij van West naar Oost. Via hellingbanen is deze arcade verbonden met de gaanderij. In OMA's Rem Koolhaas plan krijgen de 340 kamers van de parlementariërs en hun assistenten een plaats in de bestaande gebouwen rond het Binnenhof.

Behalve Rem Koolhaas was onder andere Zaha Hadid een van de ontwerpers van het team van OMA. Zij presenteerden het plan met een maquette, isometrieën, exploded views en een stedenbouwkundige plattegrond, waarin geheel in stijl volgens Nolli met zwart en wit het onderscheid tussen (niet)-publieke ruimten is aangegeven.

De jury, bestaande uit Wim Quist (toenmalig Rijksbouwmeester en voorzitter van de jury), de architecten J.A. van den Berg, Tjeerd Dijkstra en Joop van Stigt, kamerlid A. Tilanus, stedenbouwkundige J. Imkamp en H. van Haaren, directeur van de Staatsuitgeverij wezen geen van de 111 inzendingen aan voor verdere uitwerking in een tweede ronde.

Wel kregen de plannen van architect Heijdenrijk (1932 - 1999) en OMA een gedeelde eerste prijs. Het prijzengeld van 150.000 gulden werd verdeeld over de inzenders van 11 door de jury aangewezen plannen.

Na de prijsvragen in 1876, 1920, 1978 volgt in 1980 volgt nog een meervoudige opdracht met Arie Hagoort (OD 205), Groep 5 en Pi de Bruijn. Aldo van Eyck was ook gevraagd, maar hij weigerde de opdracht. De architecten werd gevraagd een ontwerp te maken. Op basis van deze plannen zou een architect worden geselecteerd, maar niet het ontwerp. Van Eyck wilde niet een ontwerp maken wat toch niet werd gerealiseerd. Pi de Bruijn kreeg de opdracht.

In de periode na 1981 wordt door Pi de Bruijn een nieuw ontwerp gemaakt. Zijn ontwerp is meer behoudend. De ronde zaal voor het parlement krijgt een plaats aan de Hofweg. De gebouwen van het parlement worden verbonden door een grote overdekte ruimte, de Statenpassage. Op de hoek van Lange Poten en Hofweg kwam een kantoortoren voor het perscentrum. Om het omvangrijke programma te realiseren moest ook het gebouw van de Hoge Raad der Nederlanden uit 1929-31 van architect Gustav Bremer wijken. In 1991 werd de uitbreiding opgeleverd.

Zowel Rem Koolhaas als Zaha Hadid stonden toen in het begin van hun carrière en met vele niet gerealiseerde plannen bekend als papieren architecten. Rem Koolhaas' OMA en Zaha Hadid's architectenpraktijk in Londen hebben inmiddels gebouwen over de gehele wereld gebouwen gerealiseerd en behoren tot de bekendste architecten ter wereld.

In 2018-19 is OMA nog een keer betrokken bij plannen voor de Tweede Kamer. Het gehele Binnenhofcomplex wordt vernieuwd, zodat het onder meer aan de huidige brandveiligheidseisen voldoet. Ellen van Loon van OMA krijgt van het Rijksvastgoedbedrijf de opdracht om een ontwerp te maken voor de gebouwen van de Tweede Kamer. Aanvankelijk had de Tweede Kamer zelf weinig belangstelling voor de verbouwplannen, maar na gesprekken met de oorspronkelijke architect Pi de Bruijn ontstaat vanuit de Kamer verzet tegen de plannen van OMA architect Van Loon. Zij wordt van het project gehaald en vervangen door de Bruijn. De kosten voor het afkopen van OMA bedragen 2,7 miljoen euro.

Literatuur: Prijsvraag Tweede Kamer: een zeer moeilijke opgave - Cees Zwinkels - De Architect - 1977 - 7/8 / Prijsvraag uitbreiding Tweede Kamer stopt - Ruud Brouwers - Wonen TA/BK - 1978-12 / Ingrijpend bouwproject in Haagse binnenstad tekent zich af - Ruud Brouwers - Wonen TA/BK - 1980 - 3 / Tweede Kamerprijsvraag: pleidooi voor Koolhaas - Wonen TA/BK - 1980 -13 / Nooit gebouwd Nederland - Cees Nooteboom - Grafisch Verbond 1980 / Het doolhof van de democratie verbouw je niet zomaar - NRC - 8-11-2019.