Bibliotheek Utrecht in voormalig postkantoor

01-07-2015 - Het voormalige postkantoor aan de Neude in Utrecht krijgt een nieuwe bestemming. In opdracht van eigenaar a.s.r. werken de architecten van Rijnboutt aan het ontwerp voor een eigentijdse openbare bibliotheek in het rijksmonumentale gebouw.

De gemeenteraad van Utrecht zette in 2014 een streep door nieuwbouwplannen voor de Bibliotheek van Utrecht aan het Smakkelaarsveld (Bieb++). Daarop kwam het leegstaande postkantoor aan de Neude in beeld als alternatief, vanwege de beschikbare ruimte, de grote kwaliteiten van het gebouw en de centrale ligging. Bibliotheekdirecteur Ton van Vlimmeren voerde overleg met eigenaar a.s.r. en de architecten van Rijnboutt over deze herbestemming.

Het oude hoofdpostkantoor is sinds 2011 gesloten. Het werd tussen 1919 en 1924 gebouwd naar een ontwerp van Joseph Crouwel in het hart van de stad, tussen de Neude en de Oudegracht. Het imposante gebouw met vele sculpturale versieringen en een indrukwekkende centrale hal is een rijksmonument.

Rijnboutt maakte in opdracht van a.s.r. een ontwerp voor een nieuwe bestemming. Architect Frederik Vermeesch: ‘In een aantal gezamenlijke workshops hebben we gekeken of het programma in het gebouw zou passen. Dat leverde positieve resultaten op. En ook de eerste gesprekken op basis van het voorlopig ontwerp met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de gemeentelijke Commissie voor Welstand en Monumenten verliepen zeer bemoedigend.’

Met het eerdere voorlopig ontwerp als uitgangspunt maakte Rijnboutt een vlekkenplan, compleet met impressies die laten zien welke ingrepen nodig zijn om in het gebouw (zo’n 12 duizend vierkante meter) een moderne bibliotheek onder te brengen. Die gaat tot de mooiste ter wereld behoren. Dat komt door de centrale hal, die volgens Vermeesch van wereldniveau is. ‘Die hal is schitterend. In ons ontwerp vormt hij de centrale publieke ontmoetingsplaats, een overdekt stadsplein met ruimte voor evenementen, horeca, leestafels, een plek waar mensen kunnen afspreken, elkaar kunnen ontmoeten. De hal wordt publieker dan hij ooit is geweest.’

De huidige stille achterzijde van het postkantoor aan de Oudegracht ondergaat een metamorfose. In het ontwerp van Rijnboutt wordt het een levendige voorkant, met een transparante glazen gevel. Vermeesch: ‘Hier vind je straks winkels op de begane grond, en op de tweede verdieping een brasserie met uitzicht op het water, en een auditorium voor 200 mensen. Het gebouw krijgt dus twee belangrijke zijden, zowel aan de Neude als aan de Oudegracht.’

De architect vindt het fantastisch om dit topmonument een belangrijke publieke functie te kunnen teruggeven als cultureel hart van de stad. Vermeesch: ‘Een moderne bibliotheek is iets heel anders dan de klassieke boekenbibliotheek. Kijk maar naar de nieuwe bibliotheken van Birmingham, Amsterdam of Almere. Dat zijn ontmoetingsplekken voor jong en oud, arm en rijk, studenten en werkenden. Daar hoort een bepaalde architectuur bij: open, transparant, ruimtelijk. Het is voor ons de uitdaging die kwaliteiten in dit klassieke gebouw te realiseren. De workshops lieten zien dat het kan. Dat is overigens een verdienste van Crouwel; de ruimtelijkheid van zijn ontwerp maakt een tweede leven voor dit gebouw mogelijk.’