Expositie De wereld van architect Wijdeveld in NAi

21-01-2006 - Hij wordt vergeleken met groter zieners als Frank Lloyd Wright en Le Corbusier. Een schacht van 20 kilometer naar het middelpunt van de aarde, een plan voor de herbebossing van Nederland en een ontwerp voor een nieuwe stadswijk met volkstheater in het Vondelpark zijn een aantal van zijn opmerkelijke, niet gerealiseerde, voorstellen.

Vlnr. Ontwerpen van Hendrik Th. Wijdeveld Vondelparkproject met het Grote Volkstheater, Amsterdam (1918), Twaalf hooghuizen voor het Gooi (1957) en onderzoekscentrum met schacht van 15 mijl (1944). Beelden Collectie NAi.

Het zijn slechts enkele voorbeelden van de verbeeldingskracht van Hendrik Wijdeveld (1885-1987), de grootste visionair uit de Nederlandse architectuurgeschiedenis. Voor Wijdeveld was de wereld een totaaltheater waarin hij zijn dromen kon ensceneren. Tegenover de beeldloze, wetenschappelijke stedenbouw van het modernisme zette hij een visueel spektakel. Het Nederlands Architectuurinstituut (NAi) presenteert van 30 januari tot en met 21 mei 2006 de tentoonstelling "Ontwerp het Onmogelijke: De wereld van architect Hendrik Wijdeveld" over het oeuvre van een architect die meer dan 100 jaar oud is geworden.

Het NAi maakt van de tentoonstelling over Hendrik Wijdeveld een theatraal spektakel van tekeningen, licht, film en geluid. In de verduisterde zaal bevindt zich een enorme verlichte ring. Buiten de ring zweven honderd aangelichte tekeningen. Aan de binnenzijde wordt een animatiefilm geprojecteerd die een reis door het hoofd van Wijdeveld verbeeldt.

De theatrale planologie van Wijdeveld is nu weer actueel. De westerse stad verliest zijn vorm doordat de grenzen van stad en land vervagen. Door ongecontroleerde groei langs uitvalswegen lost de stad op in een verstedelijkt landschap. Er worden momenteel nieuwe ontwerpinstrumenten ontwikkeld om deze chaos te ordenen. Met zijn concept van de "stedenloze stad" zocht Wijdeveld hiervoor een nieuwe vorm.

Reizend langs de grote steden van Europa constateerde Wijdeveld al in het begin van de twintigste eeuw dat de moderne metropool dreigde te exploderen. Met de komst van de moderne massamedia en de toenemende mobiliteit verloor de stad steeds meer zijn fysieke samenhang en werd een ingewikkeld complex van indrukken. Wijdeveld zette de mens weer centraal en nam de waarnemingspsychologie van het theater als uitgangspunt. Een nieuw cultuurideaal ontstond: leven en kunst smolten samen in een "totaalkunstwerk". Het onderscheid tussen publiek en acteurs vervaagde. In 1918 bracht Wijdeveld deze invloeden samen in zijn Volkstheaterproject: een stadswijk in het Vondelpark, bekroond met een gigantisch theater.

De stad was volgens Wijdeveld een achterhaald verschijnsel. Hij zocht naar een meer organische samenhang van bebouwing en natuur. Hij wilde orde scheppen vanuit het landschap in plaats vanuit een stedelijke omgeving. Gebouwen werden bevrijd van de knellende banden van straten en pleinen en ingezet om in samenhang met het landschap voortdurend wisselende situaties te creëren. Hij had plannen om bestaande steden af te sluiten met een ring van torens. Als dramatische accenten in het landschap vervulden ze nog slechts de functie van een monument. Zo zette hij zijn theaterervaring in om het landschap te ensceneren en collectieve ervaringen op te roepen. Daarmee liep hij vooruit op onze actuele beleveniseconomie, waarin een dergelijke totaalregie juist zo gemist wordt.

Er verschijnt een publicatie bij de tentoonstelling "Ontwerp het Onmogelijke". In dit boek worden de achtergronden van Wijdeveld's theatrale planologie belicht. Tien belangrijke projecten worden nader toegelicht en gevisualiseerd in een beeldessay van 75 reproducties uit het Wijdeveld-archief. Teksten door Jean-Paul Baeten en een inleiding van Aaron Betsky. Informatie: uitgever NAi Publishers, vormgeving: Stout/Kramer, geïllustreerd (kleur en zwart/wit), paperback, ingebonden, 128 pagina's, formaat: 23 bij 22 cm, Nederlandse editie, ISBN 90-5662-497-0, prijs € 24,50.

Externe website(s) / Bronnen

• http://www.nai.nl/

Lees verder...

• Ontwerpen wederopbouw New Orleans in NAi (17-01-2006)
• Tentoonstelling "De Grote Projecten" in het NAI (13-02-2002)
• Gift Getty Grant Foundation voor Cuypers archief NAi (01-05-2002)
• NAi voltooid restauratie maquette Gemeentemuseum (01-05-2002)
• Architectuurprijs NAi voor jonge architecten (06-05-2002)