Recensie: De nieuwe traditie

11-01-2010 - De afgelopen 15 jaar leeft het historiserende, traditionele bouwen in Nederland op. Met name in de woningbouw worden veel nieuwe projecten gerealiseerd die doen denken aan de jaren dertig van de vorige eeuw.

Beeld van boven naar beneden: De cover, beelden bij de artikel van Hans Ibelings en Van alle tijden door Vincent van Rossum. Met ontwerpen van Mulleners + Mulleners Architecten, De Laak, Vathorst, Amersfoort (2008) van KOW en het centrumplan Parade te Nootdorp van Soeters van Eldonk (1997-2003).

Met "De nieuwe traditie" presenteren Hans Ibelings en Vincent van Rossum een boek over dit onderwerp. Hans Ibelings publiceerde eerder over architectuurstromingen met zijn boek "Supermodernisme" en in het bijzonder over het traditionalisme in "Onmoderne architectuur" en "Peer Bedaux, architect", beide uit 2006.

Aanvankelijk bouwden in Nederland vooral buitenlandse architecten als Charles Vandenhove, Jo Crepain, Krier en Hans Kolhoff in een traditionele stijl. Met de golf van nieuwbouw in Vinex-wijken nemen ook architecten als Soeters Van Eldonk, KOW, Scala, Molenaar & Van Winden, Mulleners + Mulleners Architecten Friso Woudstra Architecten er aan deel.

In "De nieuwe traditie" bespreekt Ibelings deze traditie op de verschillende schaalniveau's: Thuis, Buurt, Dorp, Stad en Landschap. Vincent van Rossum gaat met "Van alle tijden" in op hoe er in het verleden is gepubliceerd over de traditionele bouw. Met name de stedenbouw komt hier aan bod. Het boek besluit met een foto-overzicht van de geschiedenis van het traditionalisme in Nederland, van tuindorp 't Lansink in Hengelo (1911) tot het Stationsplein in Maastricht (2005).

Ibelings heeft het in zijn tekst over het bekende, conventies, vertrouwdheid en herkenning, kwaliteiten waar het traditionalisme voor staat. Hij merkt op dat sinds de 19e eeuw, in tegenstelling tot er voor, ook alledaagse, gewone opdrachten als woningen vormgegeven werden door architecten. En dat dit botst met het streven van veel architecten om iets te maken dat uniek en onderscheidend is.

In plaats van door verschillende "ego's" ontworpen gebouwen die los in de ruimte staan pleit Ibelings voor meer samenhang, om voort te bouwen op het verleden en te refereren aan geslaagde voorbeelden. Ook zou er meer terughoudendheid moeten zijn bij grootschalige nieuwbouw in dorpen door appartementengebouwen, winkelgalerijen en supermarkten. Ibelings: "Hoe kan het anders zijn dat zoveel nieuwe architectuur zo misplaatst lijkt te zijn, zo tactloos een plaats opeist".

De tekst van Ibelings wordt begeleid door voorbeelden van hedendaags traditionalisme in Nederland, in foto's en pittoreske impressies. Glimmende renderings blijven achterwegen. Handtekeningen en schetsen zijn blijkbaar een betere manier om op een ambachtelijke manier de traditionele ontwerpen te presenteren. Er komen vele aansprekende voorbeelden voorbij, zoals de nieuwbouw van Scala aan de Dagelijkse Groenmarkt in Den Haag (2003-2004), die naadloos opgaat in de bestaande omgeving.

Toch roepen enkele van deze beelden vraagtekens op. Zoals het Inntel hotel te Zaanstad:, dat nu nog in aanbouw is: een als gimmick vormgegeven stapeling van historische gevelpanden roept eerder vervreemding op dan het door Ibelings veelvuldig genoemde vertrouwdheid en herkenning. Ook is er een warenhuis vormgegeven als een rij bakstenen panden met hellende daken. Het is de vraag of het winkelend publiek dit gebouw ook zonder reclameopschriften direct als warenhuis herkent.

Ibelings en Van Rossum benadrukken in deze publicatie dat het traditionalisme een constante factor van belang is in Nederland. Ze wagen zich echter niet aan het geven van specifieke voorbeelden van al dan niet geslaagde traditionele ontwerpen. Ook zijn de in het boek geplaatste afbeeldingen zonder toelichting van de auteur geplaatst. Dat is een gemiste kans. Wel weet Ibelings goed duidelijk te maken waarom traditionele architectuur van belang is.

De nieuwe traditie - continuïteit en vernieuwing in de Nederlandse architectuur / auteurs: Hans Ibelings, Vincent van Rossum / Uitgever: SUN architecture / 288 pagina's / Nederlands en Engelstalig / ISBN 978-90-8506-6927 / Prijs € 34,50