Recensie: De Collectie - Bijzondere stationsgebouwen in Nederland

28-04-2009 - Crimson Architectural Historians en Urban Fabric zijn door de Spoorbouwmeester gevraagd een cultuurhistorische visie te maken op de stationsgebouwen. Het resultaat is gepubliceerd in "De Collectie - Bijzondere stationsgebouwen in Nederland."

Vlnr. De cover, de stations Amsterdam CS (architect: P.J.H. Cuypers), Venlo (architect: Koenraad van der Gaast), Tilburg (architect: Koenraad van der Gaast) en Leiden (architect: H.C.H. Reijnders). Foto's door Rob 't Hart.

Stationsgebouwen staan in een omgeving waar door de tijd veel wordt gewijzigd of afgebroken en vervangen door nieuwbouw. Zo zijn in het verleden bijvoorbeeld veel stationsgebouwen van architect Sybold van Ravesteyn verdwenen. Selectiecriteria voor de vijftig geselecteerde stationsgebouwen waren bijvoorbeeld de staat van het gebouw, de geografische ligging, het functioneren in de nabije toekomst en unieke representatieve eigenschappen. Van belang was niet alleen de individuele, maar ook de gezamenlijke cultuurhistorische waarde van de stations.

"De Collectie - Bijzondere stationsgebouwen" documenteert de vijftig stations middels een korte tekst en actuele foto's. Er zijn zeven stationsgebouwen jonger dan vijftig jaar opgenomen, waaronder grote stations als Amersfoort, Leiden en Almere. Onder de 43 stations die ouder zijn dan 50 jaar hebben 31 een status als gemeentelijk, provinciaal of rijksmonument. Onder de vijftig stationsgebouwen zijn werken van architecten H.G.J. Schelling, Koenraad van der Gaast en Sybold van Ravesteyn goed vertegenwoordigd. Een aantal gebouwen is niet meer in gebruik als stationsgebouw, maar functioneert als horeca-voorziening of kantoorruimte.

Doel van deze Collectie is het bewaren en restaureren van de gebouwen vanwege hun architectonische en cultuurhistorische waarde, zodat aantrekkelijke openbare stedelijke gebieden rond de stations kunnen worden ontwikkeld. Initiatiefnemer zijn de NS en Prorail zelf. De vraag blijft wat de status van "De Collectie" is. De NS wil nadrukkelijk niet vooruitlopen op een mogelijke monumentenstatus voor de geselecteerde gebouwen die nog geen monument zijn. In de toelichting zegt Wouter Vanstiphout van Crimson Architectural Historians dat beslissingen kunnen afwijken van adviezen van commissie van monumentenzorg. Uit de teksten van "De Collectie" valt echter niet op te maken wat wel deze criteria zullen zijn.

Behalve de inleiding van voormalig Spoorbouwmeester Nathalie de Vries (2005-2008), de teksten van Paul Meurs en Wouter Vanstiphout zijn biografieën van 19 architecten en een overzicht van alle stations opgenomen. Het hart van het boek bestaat natuurlijk uit de vijftig gedocumenteerde stations die middels de schitterende foto's van Rob 't Hart worden getoond. "De Collectie" is herkenbaar voor iedereen die met de trein reist.

Informatie: De Collectie - Bijzondere stationsgebouwen in Nederland / tekst: Paul Meurs, Wouter Vanstiphout / redactie: Bureau Spoorbouwmeester / fotografie: Rob 't Hart / ontwerp: Piet Gerards Ontwerpers / Gebonden / Geïllustreerd (kleur en zw/w) / 176 pagina's / 29,4 x 21 cm / Nederlandse editie / ISBN 978-90-5662-648-8 / 34,50 euro.