13-11-2013 - Vorige week werd met spraakmakende lezingen van Winy Maas (MVRDV) en Sjoerd Soeters "Double Dutch Nederlandse architectuur na 1985" van architectuurcriticus en NRC-journalist Bernard Hulsman gepresenteerd.
tekst: Bart van Hoek / beelden uit het besproken boek
Soeters uitte in zijn lezing kritiek op het werk van veel architecten, waarin het gaat om losstaande gebouwen en niet om de samenhang van de stad. Volgens hem zijn deze architecten net dominees met hun zwarte kleding, beloftes die ze niet waar kunnen maken en teksten die niet te lezen zijn. Om te besluiten dat er aan dit soort architectuur vanzelf een einde komt. Winy Maas concludeerde juist dat Soeters en hij een hele andere markt bedienen en zonder problemen naast elkaar kunnen bestaan.
Double Dutch toont een staalkaart van de Nederlandse architectuur uit de afgelopen 25 jaar met ruim 110 door Luuk Kramer gefotografeerde bouwwerken. Alle bekende gebouwen uit deze periode zijn opgenomen, van het supermoderne ING House van Meyer en Van Schooten aan de Zuid-as tot Brandevoort van Rob Krier en door Hulsman voorzien van een korte toelichting die vooral gaat over de vorm van de gebouwen.
Hulsman's boek begint met wat hij noemt 'De schrale jaren', een treffende omschrijving voor de nu armoedig uitziende gebouwen van rond 1985. Destijds werden deze eerste gebouwen van architecten als Coenen en Mecanoo gezien als het 'begin van een mooie toekomst van de Nederlandse architectuur.' Nu zijn gebouwen als Mecanoo's studentenwoningen aan de Rotterdamse Kruiskade moeilijk te onderscheiden van hun voorgangers uit de jaren zestig.
Als reactie op deze schrale jaren en het beleid van de overheid met de oprichting van het Nederlands Architectuurinstituut, het Stimuleringsfonds voor architectuur en de Internationale Architectuur Biënnale ontstond een bloeiperiode voor de Nederlandse architectuur. Een periode die pas onlangs eindigde met de crisis. Hij omschrijft hoe Nederland de reputatie van 'modernste architectuurland ter wereld' verovert. Architectenbureaus als OMA, MVRDV en UNStudio ontwierpen spraakmakende gebouwen waarover wereldwijd gepubliceerd werd. Rond de eeuwwisseling werden de gevolgen van marktwerking, de opkomst van commerciële bouwers en tanende invloed van woningbouwverenigingen zichtbaar: de opkomst van het neotraditionalisme / postmodernisme. De Luxemburger Rob Krier wordt volgens Hulsman 'de invloedrijkste architect in Nederland.' VINEX-wijken als Brandevoort bij Helmond, dat is vormgegeven als middeleeuws stadje, en de 'burchten' van De Haverleij aan de Maas bij Den Bosch werden gebouwd. Hulsman: 'Vlak voor de eeuwwende kreeg het, meestal in de gedaante van neotraditionalisme, zelfs het karakter van een vloedgolf.'
Hoewel Hulsman ook ingaat op thema's als duurzaamheid, de terugkeer van het ornament, de VINEX-wijk en de mislukte revolutie van Weeber's Wilde Wonen gaat het boek vooral over deze 'strijd' tussen het behoudende (neo)traditionalisme en het vooruitstrevende (super)modernisme. Hulsman hanteert overigens de begrippen Postmodernisme en Superdutch. Aan het slot van het boek is Hulsman opmerkelijk positief over de ontwikkeling van de Nederlandse architectuur. De Nederlandse architectuur is volgens hem stilistisch gevarieerder dan ooit. Om tot slot te concluderen dat Nederland eigenlijk een gewoon West-Europees architectuurland is geworden.
"Double Dutch Nederlandse architectuur na 1985" is het eerste boek dat deze bijzondere periode uit de Nederlandse architectuurgeschiedenis beschrijft en geeft een mooi overzicht van de in die periode gerealiseerde bouwwerken. De geschiedschrijving van Hulsman roept vele vragen op. Moeten we nu blij zijn met het huidige architectuurlandschap en de 'overwinning' van het postmodernisme? En leidt het opheffen van het Ministerie van VROM, afschaffen van subsidies, het einde van het Nederlands Architectuurinstituut en de beperkte rol van de woningbouwverenigingen juist tot nieuwe 'schrale jaren'?
Double Dutch - Nederlandse architectuur na 1985 / Auteur: Bernard Hulsman / Fotografie: Luuk Kramer / Paperback / Nederlands / 192 pagina's / Uitgever: nai010 uitgevers / ISBN: 978-94-6208-089-8 / Prijs: 29,50 euro
Lees verder...
