Office for Metropolitan Architecture

De Rotterdam

Educatorium Universiteit Utrecht

Ministerie van VROM

KunstHal

Byzantium

Internationaal toonaangevend bureau rond Nederlands bekendste hedendaagse architect Rem Koolhaas. Werk omvat gerealiseerde gebouwen als de Kunsthal in Rotterdam, Casa da Musica in Porto en het hoofdkantoor voor de Chinese Staatstelevisie CCTV in Beijing.

Bureaugeschiedenis

OMA wordt in 1975 opgericht door Rem Koolhaas, Madelon Vriesendorp, Elia Zenghelis en Zoe Zenghelis in Londen. De afkorting staat voor Office for Metropolitan Architecture. Vanwege een aantal Nederlandse opdrachten vestigt OMA zich in 1981 in Rotterdam. Het bureau deed vanaf het begin aan een aantal spraakmakende prijsvragen mee, waaronder die voor de Tweede Kamer en het stadhuis in Den Haag. In de eerste tien jaar van het bestaan werden niet veel ontwerpen gerealiseerd. Met de realisatie van de ruimtelijk complexe KunstHal (1987 - 1992) in Rotterdam breekt het bureau internationaal door. Het krijgt diverse grote opdrachten, zowel in Nederland als in onder andere Duitsland, Portugal, Spanje, Frankrijk en de Verenigde Staten.

Zakelijk gaat het halverwege de jaren negentig minder goed met het bureau. Met de vele (internationale) competities waaraan het architectenbureau meedoet wordt weinig verdient. En de competities die wél worden gewonnen worden vaak niet gerealiseerd. In 1994 moet OMA medewerkers ontslaan. In mei 1995 berichten kranten+Architectenbureau Koolhaas in financiële problemen, Algemeen Dagblad, 08-05-1995 dat de 20 overgebleven medewerkers sinds februari van dat jaar niet meer zijn betaald. Directe oorzaak volgens het architectenbureau zijn openstaande rekeningen van enkele buitenlandse opdrachtgevers. In oktober van dat jaar koopt De Weger, een architecten- en ingenieursbureau met 700 medewerkers, de helft van OMA+Architectenbureau De Weger koopt helft Koolhaas, De Volkskrant, 06-10-1995. De Weger kent OMA van een eerdere samenwerking bij het niet gerealiseerde IJ-oevers project in Amsterdam. In de tweede helft van dat decennium gaat het zakelijk beter met het architectenbureau, onder meer door opdrachten in de Verenigde Staten en de gunstige wisselkoers ten opzichte van de dollar+Reinier de Graaf en het universum van de permanente belofte, Saskia van Stein, Archined, 28-5-2021 OMA koopt zich uit bij Royal Haskoning, die De Weger inmiddels had overgenomen. In 2005 haalt Koolhaas Victor van der Chijs, een manager die bij ING en Schiphol heeft gewerkt, naar OMA als algemeen directeur om het zakelijk succes verder uit te bouwen. In de 8 jaar van Van der Chijs bij OMA groeit het bureau van 120 naar 350 medewerkers.

Nu heeft OMA opdrachten in meer dan dertig landen. 95 procent van de omzet wordt buiten Nederland gerealiseerd. Het bureau werkt aan 50 a 60 projecten tegelijk. Vanaf 2000 richt OMA zich met succes op Azië en wint de prijsvraag voor het hoofdkantoor van de Chinese staatstelevisie CCTV in Beijing, met meer 575.000 m² vloeroppervlakte de grootste opdracht tot nu toe.

OMA heeft heden vijf vestigingen (in Rotterdam, New York, Hong Kong, Doha en Brisbane) met in totaal 350 medewerkers en zo'n 40 miljoen dollar omzet. Het hoofdkantoor van OMA is gevestigd in een door architect Maaskant (1907-1977) ontworpen pand aan de Weena te Rotterdam. OMA presenteert zich nadrukkelijk als niet-Nederlands architectenbureau. Zo wilde het in de jaren negentig niet meewerken aan een boekenreeks over Nederlandse architecten. Ook uit de personeelssamenstelling blijkt deze internationale ambitie. Deze bestaat uit 35 nationaliteiten. Zo'n 80 procent van de medewerkers is niet Nederlands. Toch heeft OMA enkele jaren geleden besloten om vanwege de goede vestigingsplaatsfactoren in Nederland te blijven. Veel architecten willen bij het bedrijf werken, maandelijks ontvangt het 700 sollicitatiebrieven.

Winy Maas en Jacob van Rijs beiden van MVRDV, Xaveer de Geyter, Gro Bonesmo, Willem Jan Neutelings (Neutelings Riedijk), Alejandro Zaera Polo (Foreign Office Architecture), Joshua Prince-Ramus (REX), Ole Scheeren, Floris Alkemaede, Kees Christiaanse (KCAP Architects&Planners) en Bjarke Ingels (PLOT en BIG) zijn enkele bekende namen die in het begin van hun carrière bij OMA hebben gewerkt.

OMA wordt geleid door acht partners: Rem Koolhaas, Ellen van Loon, Reinier de Graaf, Shohei Shigematsu, Iyad Alsaka, Chris van Duijn, Jason Long en David Gianotten. Naast OMA is AMO opgericht, dat samenwerkt met OMA, en zich bezig houdt met onder andere een European Identity Study (2001) en onderzoeken voor Prada, Condé Nast, Volkswagen, Audi, Schiphol, de Hermitage en Ikea. AMO maakt nu zo'n 25 procent van de onderneming uit.

Rem Koolhaas

Remmert Lucas Koolhaas (17-11-1944) is een kleinzoon van architect Dirk Roosenburg (1887-1962) en zoon van schrijver Anton Koolhaas. De schoenen- en meubelontwerper Rem D. Koolhaas is een achterneef. Remmert werkte als journalist voor de Haagse Post en als cineast. Daarna ging hij architectuur studeren aan de AA School of Architecture in Londen (1968-1972). In 1972 kreeg Koolhaas een studiebeurs en vertrok naar New York voor zijn onderzoek naar "Metropolitan Architecture". Hij schreef diverse boeken, waaronder "Delirious New York - A Retroactive Manifesto for Manhattan" (1978), "S,M,L,XL" (1997) en "Content" (2004). "Delirious New York" verscheen in het Engels, Frans, Duits, Spaans en Japans. Koolhaas kreeg diverse prijzen, waaronder de Johannes Vermeer Prijs (2013), de Preamium Imperiale (2003), de RIBA Royal Gold Medal (2003), de Jan Huygen van Linschoten Prijs 2007, The Golden Lion (2010), Commandeur des Arts et des Lettres (2018) met OMA de BNA Kubus (2007) en eredoctoraten van de Vrije Universiteit in Amsterdam (2012) en de Katholieke Universiteit Leuven (2007). Als enige Nederlander ontving hij de internationale Pritzker Prijs (2000). In 2008 werd hij gevraagd om zitting te nemen in een Europese raad van wijzen, die moet gaan nadenken over hoe de Europese Unie er moet uit gaan zien tussen 2020 en 2030. Koolhaas is in 2014 de curator van de Biënnale in Venetië die gaat over de basiselementen van de architectuur. In 2020 opent een door Koolhaas samengestelde tentoonstelling over het platteland in het Guggenheim te New York.

Architectonisch werk

De eerste gerealiseerde werken van OMA bestaan uit eenvoudige, grotendeels rechthoekige, gebouwen in verschillende kleuren geglazuurde baksteen of stucwerk. Deze projecten hebben allen een strookvormige zonering. De kleurrijkheid doet denken aan het werk van Arquitectonica. De gebouwen vallen niet op tussen de neomoderne ontwerpen uit die tijd van Mecanoo, DKV en anderen. Het kleurgebruik door OMA wordt later echter soberder en de gebouwen ruimtelijk complexer.

Routing, uitzicht, stedelijkheid en locatie nemen een centrale plaats in bij het werk van OMA. In de projecten worden regelmatig elementen opgenomen die doen denken aan de ontwerpen van Ludwig Mies van der Rohe. Verder laat OMA zich inspireren door modernisten als Le Corbusier en Russische Constructivisten als Ivan Leonidov en El Lissitsky. Naast deze modernistische vormgeving bedenkt OMA steeds meer compleet nieuwe vormen en concepten. Zo is het niet gerealiseerde ontwerp voor de Jussieu-bibliotheek te Parijs invloedrijk geweest. Het concept bestaat uit een tot een meerlaagse gebouw bewerkte, gevouwen en gebogen vloer. Dit idee wordt voor het eerst werkelijk gerealiseerd door MVRDV als de Villa VPRO (1997). OMA realiseert ook een gebouw waar dit concept is gebruikt: Het Educatorium voor de Universiteit van Utrecht (1998). De periode van 2000 tot 2012, waarin de Nederlandse ambassade in Berlijn, de openbare bibliotheek van Seattle, het Casa da Música te Porto en het hoofdkantoor voor CCTV worden opgeleverd, kan als artistiek hoogtepunt van het architectenbureau worden gezien. Het zijn complexe asymmetrische gebouwen zonder herkenbare voor- en achtergevel en vaste verdiepingshoogte. De ruimten zijn niet lineair, maar spiraalsgewijs georganiseerd.

Casa da Musica, Porto

OMA werkt in het ontwerpproces met een enorme hoeveelheid schetsmaquettes. Deze worden ook gearchiveerd om eventueel opgedane ideeën later alsnog te gebruiken. In de jaren tachtig presenteerde OMA haar werk vooral middels perspectieftekeningen en schetsen van onder meer Willem-Jan Neutelings en Kees Christiaanse. Tegenwoordig vormen diagrammen, schema's en maquettes uit blauw kunststof de kern van de presentaties van OMA.

Publicaties

Behalve de eigen publicaties van OMA met als belangrijksten "Delirious New York", "SMLXL" en "CONTENT" zijn er veel boeken verschenen over OMA, waaronder diverse edities van het Spaanse El Croquis. Het boek "Wat is OMA" bevat een aantal vage teksten van Betsky, Hofland Vidler en anderen, en maakt hiermee zijn titel niet waar. Een van de weinige boeken dat echt ingaat op het gebouwde werk van OMA is "Rem Koolhaas OMA - The construction of Merveilles" van Roberto Gargiani uit 2008. In "Made by the Office for Metropolitan Architecture: An Ethnography of Design" gunt Albena Yaneva een kijkje in de werkwijze van het architectenbureau.

Er zijn verschillende documentaires verschenen over het werk van OMA / Koolhaas: Koolhaas Houselife van Bêka & Lemoine uit 2010, een hilarisch documentaire over het dagelijks gebruik van de villa die OMA ontwierp op een locatie even buiten Bordeaux, en REM van zoon Thomas Koolhaas die zijn vader volgt op zijn reizen naar verschillende projecten in aanbouw.